1. Nav û Dîroka Mêrdînê

A. Navê Mêrdînê:
Navê "Mêrdîn"ê ji zimanê Suryanî (Aramî) tê, ji peyva "Merida" (bajarê qehremanan) an jî "Marde" (navê gelê Medî yên kevnar). Di çavkaniyên dîrokî de wek "Marida" (Asûrî) û "Mardia" (Romayî) jî hatiye binavkirin. Di zimanê Kurdî de navê wê yê eslî Mêrdîn e.

B. Dîroka Mêrdînê:

• Serdema Kevnar (3000 B.Z.): Bajar wekî bermahiyên Med, Asûrî, û Persan hatiye dîtin.
• Serdema Romê û Bîzansê (2-7. Sedsal): Bajar di bin desthilatiya Romê de bûye qada şeran.
• Serdema Kurdan (10-16. Sedsal): Di bin desthilatiya Artuqiyan, Eyyûbî, û Osmaniyan de navenda çand û bazirganiyê bû.
• Serdema Nûjen: Piştî Şerê Cîhanî yê Yekem, bajar di navbera Tirkiye û Sûriyê de cihê stratejîk ma.

2. Cîhên Turîstîk ên Mêrdînê

A. Deyra Zafaran (Dêra Zêrîn):

• Dîrok: 1.500 salî, kevneşopiya Suryaniyan.
• Balkêş: Kaniyên ava zêrîn û dîwarên bi nexşên dînî.
• Gotina Gêrînokê: "Dêra Zafaran ne tenê dêr e; ew şahidê dîroka gelên Mezopotamyayê ye."

B. Sûka Kevnar a Mêrdînê:

• Şêwazê Bazirganiyê: Bi dikanên kevirî yên bi qalibên Osmanî.
• Hinardeyên Taybet: Cilûbergên Kurdî, şaşikên tîrêjê, û bêhnberên kevneşopî.

C. Qesra Mêrdînê (Kasimiye Medresesi):

• Avahîsaziya Selçûqî: Medreseya 14. sedsalî bi stêrkên matematîkî li banê.
• Çîrok: Tê gotin ku Mela Kasim, kurê Timurê Lenk, li vir hate kuştin.

D. Zinciriye Medresesi:

• Perestgeha Stêrkan: Medreseya 14. sedsalî bi nexşên astronomîk.
• Nêrîna Bajarê: Ji vê medreseyê, dîmeneke bêhempa ya Mêrdînê heye.

E. Gundê Midyadê (Midyat):

• Xaniyên Kevirî: Avahiyên bi kevirên spî yên bi qalibên Kurdî.
• Dêra Mor Gabriel: Dêra Suryanî ya 1.600 salî.

3. Çand û Xwarinên Herêmê

A. Xwarinên Taybet:

1. Sembusek: Borekê bi goşt û pîvazê.
2. Kibbe: Topikên arpêçê yên bi goştê kişandî.
3. Irok (Kutilk)
4. Suryanî Wine (Badeya Suryanî): Şerabê kevn ê ji gundên herêmê.

B. Festîval û Çalakî:

• Festîvala Hêkê (Newala Mêrdînê): Di nîsanê de, bi dans û stranên gelêrî.
• Rojên Çanda Suryanî: Di cotmehê de, li Midyadê pêk tê.

C. Huner û Çêkeriyên Destî:

• Şaşikên Tîrêjê: Ji kevirên kuvarsê têne çêkirin.
• Kilimên Mêrdînê: Bi rengên sor, şîn, û zer.

4. Rêbazên Ragihandinê û Rawestgeh

A. Rêbazên Ragihandinê:

• Balafir: Balafira Mêrdînê (MQM) ji Stembolê (1,5 saet).
• Otobûs: Ji Amedê (Diyarbakır) 2 saet, ji Rihayê (Şanlıurfa) 3 saet.

B. Cîwar (Cîhên Lêmanê):

1. Otelên Kevirî: Erdoba Konakları (li navenda kevnare).
2. Mala Suryanî: Li Midyadê

5. Pêşniyarên Seyranganê

• Bihar: Ji bo çûnê gundên kevirî yên mîna Dara (Darağaç).
• Payiz: Ji bo dîtina rengên zêrîn ên li ser çiyayan.
• Zivistan: Ji bo germahiya xwarinên mîna Harîre (şorbeya germ a bi nok).

Gotina Dawî: "Mêrdîn tenê bajar nîne; ew mîrateke çanda Mezopotamyayê ye. Her kevirê wê dengê dîrokê vedide."

Bîranîn: Mêrdîn bi zimanên Kurdî, Suryanî, û Erebiya Mezopotamyayê, wek mîratekê çanda pirrengî dijî. Her tim navên Kurdî bi kar bînin (mînak: Mêrdîn, ne "Mardin")! 🌟